Nauki o rodzinie - studia I stopnia

II. KWALIFIKACJE ABSOLWENTA

Absolwent powinien posiadać wiedzą interdyscyplinarną obejmującą zagadnienia małżeństwa i rodziny oraz wiedzę z obszaru nauk: psychologiczno-pedagogicznych, socjologiczno-prawnych, biomedycznych i filozoficzno-teologicznych. Absolwent powinien umieć refleksyjnie spojrzeć na swoje predyspozycje do wykonywania zawodu. Powinien znać język obcy na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umieć posługiwać się słownictwem specjalistycznym z zakresu nauk o rodzinie.

Absolwent powinien być przygotowany do pracy w charakterze: specjalisty do spraw rodziny; pracownika socjalnego; pracownika poradni małżeńskich i rodzinnych (doradcy, konsultanta); pracownika wymiaru sprawiedliwości oraz nauczyciela (w szkolnictwie) w zakresie przygotowania dzieci i młodzieży do życia małżeńskiego i rodzinnego (po ukończeniu specjalności nauczycielskiej – zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela).

Absolwent powinien być przygotowany do pracy w: placówkach oświatowo-wychowawczych, rodzinnych poradniach specjalistycznych, placówkach opiekuńczo-rehabilitacyjnych, agendach służb socjalnych, placówkach pomocy społecznej, placówkach służby zdrowia, agendach samorządowych oraz instytucjach profilaktyki społecznej. Powinien być przygotowany do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym, a także przewlekle i nieuleczalnie chorym oraz członkom ich rodzin. Absolwent powinien być przygotowany do podjęcia studiów drugiego stopnia (magisterskich).

III. RAMOWE TREŚCI KSZTAŁCENIA

III.1 GRUPY TREŚCI KSZTAŁCENIA, MINIMALNA LICZBA GODZIN ZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZ MINIMALNA LICZBA PUNKTÓW ECTS

III.2 SKŁADNIKI TREŚCI KSZTAŁCENIA W GRUPACH, MINIMALNA LICZBA GODZIN ZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZ MINIMALNA LICZBA PUNKTÓW ECTS

III.3 WYSZCZEGÓLNIENIE TREŚCI I EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH

1. Kształcenie w zakresie filozofii i etyki

Treści kształcenia: Podstawowe pojęcia i zagadnienia filozofii. Główne kierunki i orientacje filozoficzne na przestrzeni dziejów. Istota poznania, sposoby interpretacji rzeczywistości. Zagadnienie prawdy. Filozoficzne i teologiczne rozumienie świata, człowieka i Boga. Struktura, właściwości, przyczyny, analogie i normatywny wymiar bytu. Kultura jako specyficzny sposób wyrażania się ludzkiej natury. Filozoficzne ujęcie nauczania i wychowania. Elementy filozofii przyrody ożywionej. Etyka a inne nauki o moralności. Personalistyczna norma moralności. Źródła moralności czynu ludzkiego. Zagadnienia prawa naturalnego i sumienia. Godność i integralność osoby ludzkiej. Moralny wymiar płciowości człowieka. Podstawowe zasady i normy bioetyczne. Zjawiska kulturowe wobec rozwoju człowieka i rodziny.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: rozumienia podstawowych pojęć filozoficznych; krytycznej interpretacji rzeczywistości; rozumienia człowieka jako bytu osobowego; filozoficznego pojmowania nauczania i wychowania; określania norm postępowania; oceny zjawisk kulturowych; identyfikowania, analizowania i rozwiązywania dylematów moralnych.

2. Kształcenie w zakresie psychologii

Treści kształcenia: Psychologia jako nauka o człowieku. Główne nurty w psychologii. Biologiczne podstawy psychiki człowieka. Pojęcie procesów psychicznych. Procesy poznawcze w kategoriach odbioru i przetwarzania informacji. Percepcja, myślenie i rozwiązywanie problemów. Pamięć. Uczenie się – elementarne i złożone formy uczenia się. Emocje. Motywacje. Osobowość – podstawowe koncepcje, struktura osobowości. Różnice indywidualne – inteligencja, temperament, styl poznawczy. Poznawanie innych i samego siebie. Psychologiczne i biologiczne ujęcie rozwoju człowieka.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: rozumienia różnych nurtów psychologii i koncepcji człowieka; studiowania i analizowania literatury psychologicznej; identyfikowania procesów psychicznych i mechanizmów funkcjonowania człowieka; wykorzystywania wiedzy z zakresu psychologii w edukacji; posługiwania się metodami poznawania nauczanych; samopoznania i samodoskonalenia; określania różnic indywidualnych i wynikających z nich implikacji dla wychowania i kształcenia.

3. Kształcenie w zakresie socjologii

Treści kształcenia: Geneza, istota i rozwój socjologii. Teorie socjologiczne. Teorie wpływu społecznego. Elementy oraz rodzaje struktur społecznych – ich znaczenie w życiu społecznym jednostek. Środowisko społeczne – kręgi społeczne, wspólnoty, społeczności lokalne. Grupy społeczne, grupy przynależności i grupy odniesienia – struktura grup, układ ról. Teoria roli społecznej. Interakcje społeczne – symboliczna natura ludzkich interakcji, klasyfikacja podczas interakcji, interakcje z grupami odniesienia i nieobecnymi. Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: dostrzegania, analizowania i interpretowania różnych zjawisk społecznych; wykorzystywania wiedzy socjologicznej oraz procedur badawczych do diagnozowania i wyjaśniania problemów pedagogicznych.

4. Kształcenie w zakresie pedagogiki

Treści kształcenia: Wychowanie a życie społeczne. Geneza wychowania. Wychowanie w różnych kulturach i w różnych organizacjach (porządkach) życia społecznego. Wychowanie a rozwój. Funkcje wychowania. Problematyczność wychowania –konsekwencje. Wychowanie jako czynność techniczna, jako działanie komunikacyjne oraz jako element kulturowy. Instytucje edukacyjne. Relacje między sposobem uprawiania pedagogiki a rozumieniem wychowania. Geneza i struktura wiedzy pedagogicznej. Społeczno-kulturowe uwarunkowania wiedzy pedagogicznej. Związki pedagogiki z innymi dziedzinami wiedzy. Różnice między pedagogiką rozumianą jako nauka i jako filozofia wychowania. Typowe pytania pedagogiczne. Struktura i style myślenia pedagogicznego. Aporie pedagogiczne – przymus i swoboda w wychowaniu, wychowanie jako urabianie i jako wspomaganie rozwoju, wychowanie adaptacyjne i emancypacyjne, wychowanie a manipulacja. Dziecko jako podmiot wychowania. Problemy wychowania, błędy wychowania, skuteczność wychowania, niepowodzenia wychowawcze.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: rozumienia istoty nauki o wychowaniu; rozumienia problemów współczesnej pedagogiki; rozumienia podstawowych kategorii używanych w badaniach nad edukacją i wychowaniem; analizy odmiennych koncepcji wychowania; rekonstruowania założeń oraz koncepcji wychowawczych; rozróżniania potocznej wiedzy o wychowaniu od wiedzy naukowej; identyfikowania możliwości i ograniczeń procesów edukacji i wychowania; posługiwania się różnymi koncepcjami wychowania w analizie i opisie rzeczywistości społecznej.

B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH

1. Kształcenie w zakresie wiedzy o rodzinie w kontekście naukowym

Treści kształcenia: Teorie osobowości. Postawy, potrzeby, motywacje, uczucia, inteligencja człowieka. Mechanizmy obronne człowieka. Charakterystyka rozwoju fizycznego, poznawczego, emocjonalnego, społecznego i moralnego w poszczególnych okresach życia. Psychologia umierania i żałoby. Problematyka więzi i relacji w rodzinie – psychospołeczne uwarunkowania. Psychologiczna problematyka wyboru partnera do małżeństwa. Obraz siebie i obraz partnera do małżeństwa. Znaczenie miłości i pożycia seksualnego w związku małżeńskim. Małżeństwo i rodzina w aspekcie systemowym. Fazy cyklu życia małżeńskiego i rodzinnego. Psychologiczne teorie rodziny.

Atrakcyjność interpersonalna. Psychologiczne aspekty przygotowania do małżeństwa. Metody badań psychologicznych – zastosowania w naukach o rodzinie. Rodzina jako podstawowe środowisko życia człowieka. Funkcje rodziny. Role w rodzinie. Więzi między pokoleniami w rodzinie. Modele rodziny i ich uwarunkowania. Sytuacja rodzin w okresie przemian społeczno-gospodarczych i politycznych. Uwarunkowania wychowania i socjalizacji. Przemiany współczesnych środowisk i instytucji wychowawczych. Demograficzne aspekty funkcjonowania rodziny – struktura rodziny, proces jej powstania, rozwoju (prokreacja), rozpadu i rekonstrukcji. Polityka społeczna państwa wobec rodziny. Relacje między rodziną, społeczeństwem, państwem i Kościołem. Metody badań społecznych – zastosowania w naukach o rodzinie.

Analiza struktury i procesu wychowania w rodzinie – rodzina jako środowisko wychowawcze, postawy rodzicielskie, style wychowania, atmosfera wychowawcza w rodzinie, świadomość i kultura wychowawcza rodziców, kultura duchowa i materialna rodziny. Instytucje wychowania i ich współpraca z rodziną. Państwo, Kościół i instytucje pozarządowe wobec rodziny. Metodologiczne aspekty badań nad procesami wychowania i kształcenia. Etapy rozwoju biologicznego człowieka – specyfika w różnych okresach ontogenezy. Rozwój, funkcje i zaburzenia organizmu człowieka. Płodność i odpowiedzialne rodzicielstwo. Fizjologia uzależnień. Higiena, profilaktyka i promocja zdrowia. Określenie i źródła prawa rodzinnego – cywilnego i kanonicznego. Normy dotyczące przygotowania do małżeństwa. Przesłanki zawarcia małżeństwa świeckiego, warunki zawarcia małżeństwa kanonicznego. Ustanie małżeństwa – separacja, rozwód. Małżeńskie ustroje majątkowe. Stosunki prawne między rodzicami i dziećmi. Pojęcie, rodzaje i przesłanki przysposobienia. Opieka i kuratela. Prawne aspekty opieki i pomocy rodzinie. Małżeństwo i rodzina w różnych religiach – szczególnie w tradycji judeochrześcijańskiej.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: rozumienia biologicznych, psychologiczno-pedagogicznych, socjologiczno-społecznych, prawnych i religijnych uwarunkowań rozwoju, wychowania i funkcjonowania człowieka w małżeństwie i rodzinie; rozumienia wiedzy o funkcjonowaniu małżeństwa i rodziny; rozpoznawania płodności; rozumienia procesu przygotowania do życia w małżeństwie i w rodzinie; rozpoznawania zagrożeń, zaburzeń i kryzysów w rozwoju człowieka; dostosowania działań opiekuńczych, wychowawczych, profilaktycznych i resocjalizacyjnych do zróżnicowanych potrzeb człowieka; stosowania form instytucjonalnej pomocy małżeństwu i rodzinie; rozumienia i stosowania prawa w zakresie opieki i pomocy rodzinie; diagnozowania, ewaluacji oraz opracowywania programów i projektów działalności edukacyjnej, opiekuńczej i wychowawczej.

2. Kształcenie w zakresie wiedzy o rodzinie w kontekście praktyki społecznej

Treści kształcenia: Charakterystyka rodziny prawidłowo funkcjonującej i dysfunkcyjnej. Warunki powodzenia życia rodzinnego. Przygotowanie do życia w rodzinie. Charakterystyka systemów rodzinnych. Analiza zagrożeń patologią w poszczególnych fazach rozwojowych rodziny. Oddziaływania rodzicielskie a kryzysy życia rodzinnego. Rodzina wobec problemu – uzależnień, niepełnosprawności, bezrobocia, bezdomności, migracji, ubóstwa, przemocy. Funkcjonowanie rodziny z chorym psychicznie. Rodziny niepełne i zrekonstruowane. Rola rodziców, rodziny, grup rówieśniczych, grup wsparcia i organizacji społecznych w osiąganiu przystosowania i rozwoju. Komunikacja w rodzinie. Zasady komunikacji. Rola komunikacji w rozwiązywaniu konfliktów. Pojęcie, źródła, rodzaje i etapy konfliktów. Strategie i metody rozwiązywania konfliktów. Zasady komunikacji w poradnictwie małżeńskim i rodzinnym. Budowanie kontaktu interpersonalnego. Warunki pracy poradni. Pomoc małżeństwu i rodzinie w infrastrukturach świeckich i eklezjalnych. Definicja, pojęcie, cele i metody pracy socjalnej.

Problemy etyczne i zawodowe pracownika socjalnego. Instytucjonalne formy pomocy społecznej. Ewaluacja pracy socjalnej. Rodzinny kontekst zdrowia i choroby. Psychospołeczny wymiar zdrowia w rodzinie. Rozwiązywanie problemów osób chorych i z niepełnosprawnością – pacjent jako osoba, wartość życia i sens troski o zdrowie, znaczenie cierpienia i śmierci. Zadania rodziny, społeczeństwa i instytucji wobec chorych i z niepełnosprawnością. Formy opieki nad chorymi w stanie terminalnym. Ruch hospicyjny w Polsce i na świecie. Wolontariat hospicyjny. Infrastruktury opieki paliatywnej i hospicyjnej.

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: analizy struktury i funkcji rodziny; rozpoznawania kryzysów w rodzinie; wspierania rodziny w sytuacjach trudnych; rozumienia przyczyn i skutków psychopatologii w życiu rodzinnym; diagnozowania życia rodzinnego; identyfikowania systemów wsparcia rodziny; diagnozowania i doradztwa w sprawach stosowania ośrodków terapeutycznych; posługiwania się komunikatami werbalnymi i niewerbalnymi w relacji interpersonalnej; identyfikowania sytuacji konfliktowych i ich źródeł; rozwiązywania konfliktów; przyjmowania i udzielania informacji zwrotnych; korzystania z metod pracy socjalnej; stawiania diagnozy społecznej i socjalnej; opracowywania i oceny programów naprawczych; identyfikowania placówek pomocy społecznej; identyfikowania problemów psychiczno-duchowych osób z niepełnosprawnością oraz chorych i ich rodzin; analizy studium przypadków ludzi chorych; prowadzenia rozmów z terminalnie chorymi i ich rodzinami; nawiązywania kontaktu z instytucjami pomocy społecznej; udzielania wsparcia i aktywizowania osób społecznie marginalizowanych i osób z niepełnosprawnością.

IV. PRAKTYKI

Praktyki powinny trwać nie krócej niż 4 tygodnie.

Zasady i formę odbywania praktyk ustala jednostka uczelni prowadząca kształcenie.

V. INNE WYMAGANIA

1.      Programy nauczania powinny przewidywać zajęcia z zakresu wychowania fizycznego – w wymiarze 60 godzin, którym można przypisać do 2 punktów ECTS; języków obcych – w wymiarze 120 godzin, którym należy przypisać 5 punktów ECTS; technologii informacyjnej – w wymiarze 30 godzin, którym należy przypisać 2 punkty ECTS. Treści kształcenia w zakresie technologii informacyjnej: podstawy technik informatycznych, przetwarzanie tekstów, arkusze kalkulacyjne, bazy danych, grafika menedżerska i/lub prezentacyjna, usługi w sieciach informatycznych, pozyskiwanie i przetwarzanie informacji – powinny stanowić co najmniej odpowiednio dobrany podzbiór informacji zawartych w modułach wymaganych do uzyskania Europejskiego Certyfikatu Umiejętności Komputerowych (ECDL – European Computer Driving Licence).

2.      Programy nauczania powinny obejmować treści poszerzające wiedzę ogólną w wymiarze nie mniejszym niż 60 godzin, którym należy przypisać nie mniej niż 3 punkty ECTS.

3.      Programy nauczania powinny zawierać treści z zakresu ochrony własności intelektualnej.

4.      Przynajmniej 40% zajęć powinny stanowić seminaria, konwersatoria, ćwiczenia lub warsztaty.

5.      Za przygotowanie do egzaminu dyplomowego (w tym za przygotowanie pracy dyplomowej, jeśli przewiduje ją program nauczania) student otrzymuje 10 punktów ECTS.